Εφηβεία, Κινητό και ΔΕΠΥ: πως αλληλεπιδρούν στη ζωή των παιδιών

Ξέρει κάποιος ποια είναι η κατάλληλη ηλικία για να έχει ένα παιδί έξυπνο κινητό;
Μία γρήγορη απάντηση είναι ανάλογα το προφίλ και τις ανάγκες του παιδιού αλλά και της οικογένειας σε σχέση με τα όρια και την κατάλληλη επικοινωνία μεταξύ των μελών της.
Εδώ θα πρέπει να προστεθούν και έστω βασικές γνώσεις νευροβιολογίας του αναπτυσσόμενου εγκεφάλου.

Πρόσφατες έρευνες από μεγάλα πανεπιστήμια δείχνουν ότι η πολύ πρώιμη απόκτηση προσωπικού smartphone μπορεί να είναι επικίνδυνη για την υγεία των παιδιών. Τα παιδιά που απέκτησαν δικό τους κινητό περίπου στα δώδεκα τους χρόνια, ήταν πιο πιθανό να αντιμετωπίζουν δυσκολίες με καταθλιπτική διάθεση, αύξηση σωματικού βάρους και ελλιπή ύπνο.
Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης ένα μοτίβο: όσο μικρότερο ήταν το παιδί όταν πήρε κινητό, τόσο μεγαλύτερος ήταν ο κίνδυνος για κακό ύπνο και παχυσαρκία. Ακόμη και παιδιά που δεν είχαν τηλέφωνο ως τα δώδεκα, αλλά απέκτησαν στα δεκατρία, εμφάνιζαν περισσότερα προβλήματα ψυχικής υγείας και ύπνου από συνομηλίκους τους που εξακολουθούσαν να μην έχουν κινητό.

Οι μελέτες αυτές δεν αποδεικνύουν ότι τα τηλέφωνα είναι η μοναδική αιτία. Όμως στέλνουν ένα σαφές μήνυμα: η πρώιμη χρήση smartphone συνδέεται στενά με πιο αδύναμη ψυχική και σωματική υγεία.

Και τώρα προσθέστε την ΔΕΠΥ στην εικόνα.
Γιατί τα παιδιά με ΔΕΠΥ μπορεί να είναι πιο ευάλωτα;
Τα παιδιά με ΔΕΠΥ ήδη καταβάλλουν μεγαλύτερη προσπάθεια από τα υπόλοιπα παιδιά για να διαχειριστούν: την ικανότητα προσοχής, τις παρορμήσεις, τον χρόνο και τα συναισθήματά τους.
Μία ακόμα μεγαλύτερη πρόκληση για τα παιδιά με ΔΕΠΥ είναι οι ΜΕΤΑΒΑΣΕΙΣ. Εδώ βάζουμε σύμβολα κεραυνού τριγύρω από αυτή τη λέξη. Είναι η αιτία των περισσότερων συγκρούσεων μέσα στην οικογένεια!
Οι μεταβάσεις είναι όπως: από «διασκέδαση» σε «διάβασμα» ή από «κινητό» σε «ώρα για ύπνο» ή «ώρα για μελέτη».
Τα έξυπνα κινητά είναι φτιαγμένα ώστε να τραβούν και να κρατούν την προσοχή: σύντομα βίντεο, ατελείωτο scroll, γρήγορα παιχνίδια, συνεχείς ειδοποιήσεις και ανταμοιβές των social media διεγείρουν έντονα τα ίδια εγκεφαλικά συστήματα που είναι ήδη ευαίσθητα στη ΔΕΠΥ.

Για ένα παιδί με ΔΕΠΥ, η υπερβολική χρήση κινητού μπορεί να σημαίνει:
Ώρες χαμένες σε εφαρμογές υψηλής διέγερσης και συνεπώς ελάχιστη εναπομείνουσα ενέργεια για διάβασμα ή δουλειές.
Η ώρα για ύπνο πηγαίνει όλο και πιο αργά με το «ένα ακόμα βιντεάκι», κάτι που μειώνει την προσοχή και επιβαρύνει τη διάθεση την επόμενη μέρα
Λιγότερη κίνηση και παιχνίδι έξω, που είναι σπουδαία για την προσοχή και τη συναισθηματική ισορροπία
Έντονες αντιδράσεις ή καβγάδες όταν έρχεται η στιγμή να μπει το κινητό στην άκρη
Εκτελεστική λειτουργία: το πραγματικό πρόβλημα πίσω από τον χρόνο οθόνης.
Το κινητό δεν είναι η μοναδική αιτία, αλλά μπορεί να ενισχύσει τις δυσκολίες εκτελεστικών λειτουργιών που ήδη υπάρχουν.

Οι περισσότερες συμβουλές προς τις οικογένειες εστιάζουν στο «πόσα λεπτά» πρέπει να περνάει το παιδί στις οθόνες. Ο χρόνος έχει σημασία, αλλά δεν είναι όλη η ιστορία.

Για να χρησιμοποιεί ένα παιδί το έξυπνο κινητό με υγιή τρόπο, χρειάζεται δυνατές δεξιότητες εκτελεστικής λειτουργίας.
Χρειάζεται Προσοχή για να επιλέγει πού θα εστιάσει.
Χρειάζεται έλεγχο παρορμήσεων για να σταματά, να σκέφτεται και να επιλέγει αντί να αντιδρά αυτόματα.
Χρειάζεται εργαζόμενη μνήμη για να θυμάται στόχους και κανόνες τη στιγμή που χρειάζεται.
Χρειάζεται ευέλικτη σκέψη για να μεταβαίνει από το κινητό στο διάβασμα ή στην ώρα ύπνου.
Χρειάζεται οργάνωση & προγραμματισμό για να προσαρμόζει τον χρόνο στο κινητό με τις υπόλοιπες υποχρεώσεις της ημέρας.
Όταν αυτές οι δεξιότητες είναι αδύναμες, είναι δύσκολο για ένα παιδί να αντισταθεί στην έντονη έλξη των εφαρμογών υψηλής διέγερσης — ακόμη κι όταν το ίδιο θέλει.

Γι’ αυτό η στοχευμένη ενίσχυση των εκτελεστικών λειτουργιών μπορεί να κάνει τη διαφορά.
Το Play Focusείναι ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης εκτελεστικών λειτουργιών που δείχνει στα παιδιά σε πραγματικό χρόνο την προσοχή τους καθώς ολοκληρώνουν δομημένες γνωστικές ασκήσεις. Χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια για να βοηθήσει παιδιά και ενήλικες με ΔΕΠΥ να βελτιώσουν την προσοχή και την αυτορρύθμιση.

Πώς η εκπαίδευση συνδέεται με τη χρήση του κινητού;
Το Play Focus στοχεύει σε:
1. Ανάπτυξη της δεξιότητας «παύση και επιλογή»
Κατά τη διάρκεια των συνεδριών, τα παιδιά εξασκούνται στο να παρατηρούν πότε ο νους τους ξεφεύγει και να τον επαναφέρουν ήρεμα. Αυτή η εξάσκηση ενισχύει την εσωτερική «παύση» που χρειάζονται όταν τα καλεί η οθόνη.
2. Ενδυνάμωση του εγκεφαλικού κέντρου ελέγχου ενισχύοντας την διατήρηση της προσοχής, τον έλεγχο παρορμήσεων, την εργαζόμενη μνήμη, την ευέλικτη σκέψη.
Αυτές είναι ακριβώς οι δεξιότητες που χρειάζονται για να κλείσουν τα παιδιά το κινητό όταν τελειώσει ο χρόνος, να επιστρέψουν στο διάβασμα μετά από ένα διάλειμμα οθόνη, να απομακρυνθούν από τα βραδινά βίντεο ώστε να προστατευτεί ο ύπνος
Η δημιουργία οικογενειακών συνηθειών που προστατεύουν τον εγκέφαλο είναι πολύ σημαντικές για να υποστηρίξουν και να ενθαρρύνουν την νέα συμπεριφορά του παιδιού.
Οι οικογένειες που λαμβάνουν βοήθεια μπορούν να καθιερώσουν μία σειρά από συνήθειες – κανόνες που μπορούν να βοηθλησουν στην οριοθέτηση της τεχνολογίας μέσα στο σπίτι π.χ. «ψηφιακή ώρα ύπνου» ώστε τα τηλέφωνα να μπαίνουν στην άκρη πριν τον ύπνο ή όταν η οικογένεια είναι σε έξοδο, π.χ. να ορίσουν που θα βρίσκονται τα τηλέφωνα.

Για τα παιδιά με ΔΕΠΥ, η ενίσχυση των εκτελεστικών λειτουργιών είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους να μειωθούν οι κίνδυνοι της πρώιμης και υπερβολικής χρήσης.