Τα παιδιά έρχονται σε έναν κόσμο με θαυμάσια αλλά και με άσχημα πράγματα. Μιας και δεν ζούμε σε έναν ιδανικό κόσμο όπου τίποτα κακό δε συμβαίνει, όσοι εμπλέκονται στην ανατροφή τους στοχεύουν στο να τα βοηθήσουν να ζουν και με αυτά τα άσχημα που προκαλούν σοκ, πόνο, λύπη και ντροπή. Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν και να ζουν με τις απώλειες και τον πόνο που συναντούν όταν η ζωή δείχνει το σκληρό της πρόσωπο τόσο μέσα από οικονομικά θέματα, θέματα υγείας, φυσικές καταστροφές, κ.ά.
Η ιδανική διαχείριση μοιάζει με παιδιά που γίνονται ολοένα πιο ανθεκτικά, αντιμετωπίζουν χωρίς να καταρρέουν τις διάφορες πτυχές των συμβάντων, έχουν αυτοπεποίθηση και ξέρουν από πού να ζητήσουν υποστήριξη και βοήθεια όταν τη χρειαστούν.
Ωστόσο, πολλοί γονείς θεωρούν τα παιδιά τους αθώα και θέλουν να τα κρατήσουν αθώα όσο περισσότερο μπορούν επειδή δε θέλουν να τα φορτώνουν με έγνοιες που θεωρούν ότι δεν μπορούν να διαχειριστούν. Το να προστατεύονται τα παιδιά με το να μην τους δίνεται η ευκαιρία να συζητήσουν τα συναισθήματά τους για μικρά έως πολύ μεγάλα θέματα ουσιαστικά δεν τα βοηθά να καλλιεργήσουν θέματα όπως:
- Να γνωρίζουν τι είναι ο αποκλεισμός, ο ρατσισμός και οι προκαταλήψεις απέναντι στους ανθρώπους.
- Πώς οι άνθρωποι με προβλήματα υγείας ή αναπηρίες χρειάζονται υποστήριξη.
- Πώς η κατανόηση και ο σεβασμός των ανθρώπων που βιώνουν πόνο μπορεί να ανακουφίσει τον κόσμο μας.
- Να γνωρίζουν τις αξίες των ενηλίκων που τα περιτριγυρίζουν ώστε να τις αναπτύξουν περαιτέρω ή να καλλιεργήσουν τις δικές τους.
- Να είναι ευαισθητοποιημένα προς την πραγματικότητα αντί να την αποφεύγουν.
- Να ξέρουν ότι έχουν δικαιώματα που τα προστατεύουν από την αρχή της ζωής τους.
Άλλωστε μην ξεχνάμε ότι προστατευμένα παιδιά είναι τα ενημερωμένα παιδιά.
Αυτό φυσικά, δε σημαίνει ότι τους λέμε τα πάντα κάθε μέρα. Ειδικά, για τα παιδιά κάτω των πέντε ετών κάποια θέματα προκαλούν μεγάλη αναστάτωση. Για παράδειγμα, οι λεπτομέρειες της ταφής μπορούν να οδηγήσουν έναν τετράχρονο στη φοβία: «Δε θέλω να πεθάνω και να μείνω μόνος στον τάφο». Όμως, χρειάζεται να είμαστε σε θέση να ανοίγουμε συζητήσεις και να απαντάμε κατάλληλα στα ερωτήματα τους πάνω σε δύσκολα θέματα που η γνώση του τρόπου αντίδρασης των πρωταγωνιστών και των παρευρισκομένων θα τους δώσει εφόδια για να διαλέξουν ποιον ρόλο θέλουν να έχουν σε ανάλογες περιπτώσεις.
Όσο και αν προστατευτούν τα παιδιά καθώς μεγαλώνουν, θα έρθουν αναπόφευκτα σε επαφή με τα δυσάρεστα της ζωής. Αν τα προετοιμάσουμε τώρα για το πώς να αντιδρούν θα μπορούν να συνεργάζονται ώστε να κάνουν τη θετική διαφορά στην κοινωνία μας. Αν τους επιτραπεί να μάθουν τα «κακά νέα» τότε θα θέλουν να πράξουν τα «καλά» και να γίνουν καλοί πολίτες, βγαίνοντας από τη θέση του παρατηρητή, μπαίνοντας στη θέση αυτού που θέλει και μπορεί να βοηθήσει.
Οι πέντε πιο βασικοί παράγοντες που λαμβάνουμε υπόψη όταν ανακοινώνουμε δυσάρεστα γεγονότα σε παιδιά είναι οι εξής:
ΣΤΗΡΙΞΤΕ ΠΡΩΤΑ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΑΣ
Τα δικά σας συναισθήματα καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό το πώς τα παιδιά θα επεξεργαστούν τα δικά τους. Κοιτάξτε μέσα σας, πώς έχετε εσείς ήδη αντιδράσει σε αυτό που έχει συμβεί; Τι σας στηρίζει; Ποιον έχετε γύρω σας για να μοιραστείτε το δικό σας συναισθηματικό φορτίο; Αν νιώθετε ότι δυσκολεύεστε πολύ, βάλτε σε προτεραιότητα τη δική σας συναισθηματική διευκόλυνση προτού μιλήσετε στο παιδί ώστε να μη το φορτώσετε με ασαφείς ή επιπρόσθετες πληροφορίες που το παιδί δεν χρειάζεται. Εσείς είστε που πρέπει να νιώσετε πρώτα ασφάλεια και κανονικότητα στη ροή της ζωής σας. Αν χρειαστεί ανακοινώστε το τι συμβαίνει μαζί με κάποιον άλλο ενήλικα που μπορεί να παρέμβει ή να σας καλύψει αν εσείς νιώσετε μεγάλη ένταση.
ΔΙΑΛΕΞΤΕ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΣΑΣ
Μπορείτε να ενημερωθείτε για τις λεπτομέρειες που πρέπει να προσέξετε πριν ανακοινώσετε οτιδήποτε. Μιλήστε με ειδικούς ή με ανθρώπους που έχουν περάσει ανάλογες καταστάσεις. Μπορείτε είτε να γράψετε αυτά που θέλετε να πείτε και στη συνέχεια διαβάζοντας τα να επιλέξετε τα κύρια σημεία που θέλετε να καλύψετε είτε να διαλέξετε έναν χώρο που σας κάνει να νιώθετε ασφάλεια ή βελτιώνει τη διάθεση σας ώστε να πάρετε δύναμη και να νιώθετε πιο χαλαροί.
ΠΩΣ ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΩ
Οι φράσεις «Έχει συμβεί κάτι που θα ήθελα μοιραστώ μαζί σου…», «Είναι κάτι δύσκολο που με κάνει λυπημένο…», επίσης η φράση «Πώς θα ένιωθες αν…» δίνει μία απόσταση που βοηθά στο να μιληθούν οι δυσκολίες εστιάζοντας στη συναισθηματική διαχείριση των γεγονότων. Επίσης, η φράση αυτή είναι κατάλληλη για να προετοιμάσει το παιδί για κάτι που δεν έχει ακόμα συμβεί.
ΠΟΥ
Η επιλογή του χώρου στον οποίο θα μιλήσετε με το παιδί μπορεί να βοηθήσει πολύ το πώς το παιδί θα πάρει την είδηση. Για παράδειγμα, αν το παιδί είναι μέσα στο δωμάτιό του ανάμεσα στα παιχνίδια του και πρόκειται να ακούσει για τον χωρισμό των γονιών του και το ότι θα πρέπει να μετακομίσει σε άλλο σπίτι πιθανότατα θα δυσκολευτεί περισσότερο από το να το ακούσει κάπου έξω όπου θα μπορεί να περπατήσει και να εκτονώσει τα συναισθήματά του μέσω της κίνησης. Σε γενικές γραμμές αποφεύγουμε το παιδί να βρίσκεται στο κρεβάτι του καθώς εκεί είναι ο προσωπικός του ψυχολογικός και σωματικός χώρος ξεκούρασης, ασφάλειας και ονειροπόλησης.
Η ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ
Στα πολύ μικρά παιδιά προσαρμόζουμε το λεξιλόγιο μας για να μοιραστούμε άσχημα πράγματα που δεν μπορούν να αποφύγουν ή τα αφορούν άμεσα. Αναφέρουμε μόνο όσα χρειάζεται να ξέρουν και ίσως λίγα κάθε φορά. Στα μεγαλύτερα παιδιά αναζητάμε επιπλέον υποστήριξη από τους φίλους τους, το σχολείο κλπ. Στους εφήβους δείχνουμε περισσότερη εμπιστοσύνη στις δικές τους δυνάμεις να επεξεργαστούν τα συναισθήματά τους ενώ παράλληλα αναζητούμε το παιδικό τους κομμάτι που μπορεί να δείξει έμμεσα την ευαλωτότητά του. Ρωτήστε τους τι χρειάζονται από εσάς. Αν χρειάζεται να ληφθούν αποφάσεις εμπλέξτε τους εφόσον το επιθυμούν.
Την ώρα που κάποιος προσπαθεί να «προστατεύσει» το παιδί του αποφεύγοντας να μιλάει για τα δύσκολα του κόσμου, ο κόσμος γίνεται ακόμα πιο σκληρός με προκαταλήψεις που επισκιάζουν τους ανθρώπους.
Θέλουμε τα παιδιά να ξέρουν πώς να τα βγάλουν πέρα μόνα τους, πώς να συναλλάσσονται με τους άλλους ανθρώπους βλέποντας τον κόσμο συνολικά αντί να αρνούνται να εμπλακούν. Η ενσυναίσθηση δεν αποκτάται με μαγικά αλλά διδάσκεται και μαθαίνεται μέσα από τη συμμετοχή. Η αποστασιοποίηση προκαλεί αρνητική επιρροή στους άλλους ανθρώπους. Ακόμα και αν δεν θέλουμε να κοιτάζουμε τον πόνο ,τον θάνατο ή την αδικία του κόσμου, αυτά θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Για την προστασία των παιδιών μας δεν αρκεί η ευχή «μακριά από εμάς».
αναΠΝΟΗ
