Ο χρόνος που αφιερώνεται στην παρακολούθηση τηλεόρασης, το ιντερνετ, οι κονσόλες παιχνιδιών, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η χρήση γραπτών μηνυμάτων ή βιντεοκλήσεων, κ.ά. αποτελούν το εικονικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε εμείς και τα παιδιά μας ολοένα και περισσότερο τη ζωή μας.
Όλα αυτά τα μέσα, αποδεικνύεται ότι στα παιδιά και τους εφήβους μας σχετίζονται με λιγότερη χαρά, αναζήτηση, περιέργεια αλλά και με περισσότερη θλίψη και βαρεμάρα. Αντίθετα, τα παιδιά και οι έφηβοι που εμπλέκονται σε δραστηριότητες που δεν περιέχουν τη χρήση κάποιας οθόνης συνδέονται με περισσότερη χαρά και με ένα φυσιολογικό πέρασμα ανάμεσα στα αναπτυξιακά στάδια ενός νέου οργανισμού. Οι έφηβοι που περνούν χρόνο συναντώντας τους φίλους τους, κάνοντας αθλητικές δραστηριότητες και αγώνες, ασχολούμενοι με τον εθελοντισμό ή άλλες πνευματικές δραστηριότητες, διαβάζοντας βιβλία και επενδύοντας στις σχολικές τους υποχρεώσεις, δηλώνουν περισσότερη χαρά στη ζωή τους και έχουν κίνητρα για να εξασκούν χρήσιμες κοινωνικές και διαπροσωπικές δεξιότητες. Ωστόσο, τα παιδιά που περνούν περισσότερο χρόνο σερφάροντας στο διαδίκτυο, παίζοντας ηλεκτρονικά παιχνίδια, διεισδύοντας στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, γράφοντας και καταγράφοντας βιντεοσυνομιλίες εμφανίζουν ελλειμματικά κίνητρα που τα αποσυνδέουν από τη φυσική υπόσταση του ανθρώπινου οργανισμού. Ως αποτέλεσμα, η συμπεριφορά τους χαρακτηρίζεται συχνά από ανυπομονησία, άγχος, δυσφορία και θλίψη. Ειδικότερα, οι έφηβοι που καταναλώνουν από πέντε και πάνω ώρες καθημερινά online έχουν διπλάσιο κίνδυνο να νιώθουν ανηδονία και λιγότερη χαρά για τη ζωή τους σε σχέση με αυτούς που μένουν online για μία ή λιγότερη ώρα την ημέρα. Φαντάζεστε πόσο σημαντική είναι αυτή η διαπίστωση για την γενιά που μεγαλώνει τώρα μέσα σε ένα εικονικό περιβάλλον όντας διαρκώς συνδεδεμένη και μάλλον ¨διεγερμένη¨ από τους μπιπ ήχους των ειδοποιήσεων. Η αντίστοιχη επίδραση στην αυτοπεποίθηση, την αυτοεικόνα και την αίσθηση ευημερίας στη ζωή ενός ατόμου από τη χρήση του ιντερνετ είναι δραματική. Οι έφηβοι μοιάζουν να κάνουν διακοπτόμενες σχέσεις με την ίδια ευκολία του να αλλάζεις το status στο facebook και δυσκολεύονται να βάλουν όρια καθώς η ικανότητα τους αυτή υποθάλπεται από την ευκολία που έχει κανείς να επισκέπτεται τον προσωπικό χώρο άλλων στα διάφορα προφίλ κοινωνικής δικτύωσης χωρίς να ρωτήσει. Η εμπιστοσύνη χτίζεται μεταμεσονύκτιες ώρες μέσα από δύο φωτεινές οθόνες που με την βοήθεια φίλτρων και εφαρμογών σε βοηθούν να δείξεις τον καλύτερο εαυτό σου.
Παράλληλα, ένας μεγάλος αριθμός ερευνών φτάνουν για να τονίσουν αξιοσημείωτες αυξήσεις στην ψυχική δυσκολία των ατόμων που εμφανίζουν συχνότερα από ποτέ καταθλιπτικά συμπτώματα συνοδεία σκέψεων και πράξεων αυτοκαταστροφής.
Η επιλογή της χρήσης του κινητού τηλεφώνου ή του τάμπλετ και όχι η χρήση τους από αμηχανία, βαρεμάρα, μοναξιά καθώς και η παράλληλη αύξηση των δραστηριοτήτων κοντά σε φυσικούς πόρους μοιάζει πλέον επιβεβλημένη. Με άλλα λόγια, κάθε δραστηριότητα που περιλαμβάνει τη χρήση οθόνης χρειάζεται να γίνεται με προσοχή και ξεκάθαρα χρονικά όρια. Ωστόσο, στην περίπτωση παιδιών με ποικίλες αναπτυξιακές αποκλίσεις και δυσκολίες στη μάθηση ή την κοινωνικοποίηση ποικίλα υπολογιστικά προγράμματα μπορούν να καταστούν εξαιρετικά ωφέλιμα για την κινητοποίηση της διαδικασίας της μάθησης αρκεί ο επιβλέπων να γνωρίζει τα οφέλη και τις ενδεχόμενες ζημιές από τη χρήση αυτή.
Δεν χρειάζεται να αποφύγουμε τις οθόνες εντελώς. Είναι άλλωστε αδύνατο (πώς να σηκώσεις λεφτά μετά από το ATM?). Είναι όμως σημαντικό να γνωρίζουμε γιατί και πότε χρησιμοποιούμε την τεχνολογία και όταν την υπερχρησιμοποιούμε τι αντίκτυπο μπορεί να έχει στην φυσική μας ζωή, στο τρόπο βίωσης στο εδώ και τώρα.
Πετράκη Ελίνα, MSc
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια για παιδιά, ενήλικες και οικογένειες
Κίσαμος, elinapetra@yahoo.gr
