Είμαστε μπροστά ή για την ακρίβεια μέσα σε μια πανδημία. Και αυτό είναι κάτι καινούριο για όλους μας. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής μοιάζει καταστροφικό. Ωστόσο, μετά από το πρώτο σοκ έχουν αρχίσει να έρχονται στην επιφάνεια δεύτερες πτυχές που δείχνουν πόσο ωφέλησε τον πλανήτη μας η απουσία της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Ωστόσο, ένα σημαντικό φαινόμενο που απαντάται σε πολλές χώρες αυτές τις μέρες είναι ένα είδος απειθαρχίας προς τις συστάσεις των ειδικών και των κρατικών κανονισμών για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης της πανδημίας κυρίως από νεαρούς ανθρώπους. Πρόκειται για ένα είδος εγωισμού, ανευθυνότητας, ηλιθιότητας, χαμηλής ενσυναίσθησης ή συνηθισμένου κοινωνικού φαινόμενου;
Πριν δυσανασχετήσετε με τους απείθαρχους νέους και νέες μας ακούστε το εξής: εκ φύσεως, είμαστε φτιαγμένοι να κρατάμε τις αρνητικές εμπειρίες μακριά μας για πολλούς λόγους. Το φαινόμενο αυτό το ονομάζουμε άρνηση και ανήκει στους ψυχολογικούς μηχανισμούς που οι άνθρωποι διαθέτουν για να μπορούν να επιβιώσουν μέσα σε δύσκολες συνθήκες.
Οι ενήλικες λένε: «Καλά τα μικρά τα περιορίζεις. Με τους έφηβους τι κάνουμε;».
Τόσο τα προληπτικά μέτρα όσο και τα μέτρα αντιμετώπισης που χρησιμοποιούνται από φορείς, ειδικούς και γονείς χρειάζεται να περιλαμβάνουν τροποποιημένες παρεμβάσεις προσαρμοσμένες στα αναπτυξιακά στάδια των παιδιών που απευθύνονται.
Ας δούμε, όμως, για ποιους λόγους η άρνηση και όχι η ηλιθιότητα είναι ο μηχανισμός επιλογής κάποιων ανθρώπων ακόμα και όταν τους ζητείται να κρατήσουν τον εαυτό τους ασφαλή μπροστά σε γεγονότα όπως αυτά που ζούμε: τον κίνδυνο προσβολής από κάτι αρχικά αόρατο που μπορεί ακόμα και μετά από αρκετές μέρες να τους αρρωστήσει ενώ παράλληλα μπορεί να έχει ήδη μεταδοθεί σε άλλους αγαπημένους τους από τους ίδιους.
Ο κυριότερος λόγος είναι ότι οι άνθρωποι κλείνουν την πόρτα στα δυσάρεστα γιατί με τον τρόπο αυτό νιώθουν ότι προστατεύονται από αυτά χωρίς να νιώσουν πληγωμένοι τουλάχιστον προσωρινά και σε καμία περίπτωση προκαταβολικά.
Δεύτερον, το περιβάλλον μας μπορεί να μας έχει διδάξει από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας άμεσα ή έμμεσα να κρατάμε αποστάσεις από αρνητικά βιώματα. Οι περισσότεροι γονείς μεγαλώνοντας τα παιδιά τους δε θέλουν να τα βλέπουν να κλαίνε ή να στεναχωριούνται. Ένας πατέρας μπορεί να πει στον γιο του «τα μεγάλα αγόρια δεν κλαίνε» και όντως να είναι αποτελεσματικός στο να του μάθει να μπλοκάρει τα αληθινά συναισθήματά του για να μην κλάψει ή νιώσει συναισθηματικό πόνο και να προσποιείται ότι νιώθει διαφορετικά για να είναι αποδεκτός.
Είναι, ποικίλα και αναρίθμητα τα προβλήματα που προκύπτουν όταν έχουμε μάθει σαν στρατηγική να μένουμε μακριά από τις αρνητικές εμπειρίες που μπορεί να ζήσουμε. Πρώτα απ’ όλα αποτυγχάνουμε στο να πάρουμε τις πολύτιμες πληροφορίες που τα συναισθήματα μας αναδεικνύουν. Οι «συναισθηματικές πληροφορίες» μπορούν να μας καθοδηγήσουν σε κάτι σημαντικό για τον βαθύτερο εαυτό μας. Για παράδειγμα, ο θυμός μας πληροφορεί ότι κάποιος παραβίασε κάποιο όριο μας. Ή η ελλιπής τήρηση προστατευτικών μέτρων τονίζει την αίσθηση του ελέγχου προς τον εαυτό μου (δεν θα αφήσω κάποιον άλλο να με ελέγξει, δεν θα ακούσω, δεν θα υπακούσω) και της άρνησης της θνητότητάς μας.
Θα πρέπει να είμαστε σε θέση να μπορούμε να διδάξουμε και να παρέχουμε σαν πρότυπο την αποδοχή των συναισθημάτων μας, να μπορούμε να σταθούμε να τα παρατηρήσουμε δίνοντας τους χρόνο παρά να τα κρύψουμε ή να τα αλλοιώσουμε. Τα συναισθήματα των «νεαρών αποστατών» φέρουν κάποια προσωπική αξία και όχι ηλιθιότητα που δεν εκφράζεται για να μην μπορεί να παραβιαστεί ή να καλουπωθεί. Σε διαφορετική ερμηνεία, τα συναισθήματά τους θα μπορούσαν να είναι μία αντανάκλαση μίας βαθύτερης πεποίθησης που είναι λανθασμένη και θα πρέπει να επανεξεταστεί με προσοχή.
Αν οι νέοι μας δεν επιτρέπουν την ανάδυση των αρνητικών τους συναισθημάτων τότε δεν μπορούν να αναπτύξουν τη συναισθηματική αυτοαποτελεσματικότητα: την πεποίθηση ότι μπορούν να χειριστούν τα δύσκολα συναισθήματα τους. Επομένως, καθετί που θα τους δυσκολεύει είναι καλύτερα να το καλύψουν παρά να το αντιμετωπίσουν. Όμως, όταν προσπαθούν να κρατήσουν τα αρνητικά τους συναισθήματα έξω από αυτούς τότε είναι σα να τα πολεμούν επειδή φοβούνται για το τι θα συμβεί αν τα αφήσουν να αναδυθούν. Όταν κάποιος πολεμάει με τα κομμάτια του (συναισθήματα, επιθυμίες, φόβοι, κλπ.) μπορεί να βιώσει μεγαλύτερο συναισθηματικό κόστος.
Για να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τα συναισθήματά μας θα πρέπει να αποκαταστήσουμε τη σχέση μας μαζί τους. Αντί να κρατάμε την ψυχική μας πόρτα κλειστή χρειάζεται να προσπαθήσουμε να την κρατήσουμε ανοιχτή και να επιτρέψουμε στα συναισθήματά μας, τόσο στα ευχάριστα όσο και στα δυσάρεστα, να περάσουν το κατώφλι των αμυνών μας.
Η περίοδος που ζούμε είναι κάτι πρωτόγνωρο για όλους μας. Πόσο μάλλον για τους νέους μας. Μερικές σκόρπιες σκέψεις που μπορεί να πυροδοτούν το «ανεύθυνο» του κοινωνικού φαινομένου της απειθαρχίας στις επίσημες συστάσεις σε σχέση με το πώς δομούμε τις σχέσεις μας με την οικογένειά μας είναι:
Πότε θα δοθεί ξανά στους νέους μας η ευκαιρία να ανταμώσουν χωρίς φροντιστήρια, σχολεία και ταυτόχρονα τους γονείς τους φοβισμένους-στραμμένους σε άλλες έγνοιες;
Πότε οι γονείς θα παραιτηθούν από το να μη θέλουν να τα προστατέψουν από επικείμενες αρνητικές συνέπειες και θα είναι σε θέση να μιλούν ανοιχτά μαζί τους για όλα τα δύσκολα της ζωής (και του θανάτου);
Κάθε πότε οι γονείς είναι διατεθειμένοι να αποκαλύπτουν την πλήρη εικόνα στα παιδιά τους αντί να εστιάζουν σε ένα κομμάτι της αλήθειας; (Είναι επικίνδυνο για τους μεγάλους με προβλήματα υγείας, εσύ είσαι νέος). Είναι συνταρακτικό το να λες σε κάποιον πρόσεχε αλλά αυτός ήδη να έχει πιστέψει ότι είναι αλώβητος, σχεδόν ημίθεος.
Η ανωριμότητα στους νέους προέκυψε τώρα ή την έμαθαν μέσα σε μια ανώριμη ανθρωπότητα;
Οι νέοι είναι φυσιολογικό να θέλουν να αποφύγουν αλλεπάλληλες αρνητικές ειδήσεις μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον, προτιμούν να μιλούν και να μοιράζονται με τους συνομήλικους τους αυτά που επιλέγουν να πουν ή να μην πουν παρά με τους γονείς τους, ειδικά στις περιπτώσεις που οι σχέσεις τους δεν είναι δεμένες.
Όλες μας οι αντιδράσεις, λοιπόν, είναι ευκαιρίες για βαθύτερη κατανόηση του πως έχουμε δομήσει τον εαυτό μας και τη σχέση μας με τους γύρω μας. Οι σχέσεις μπορεί να ξεκινούν μέσα στην οικογένεια αλλά επεκτείνονται έξω από αυτή στο συγκεκριμένο ή ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο ζούμε.
Ήρθε η ώρα να κοιταχτούμε κατάματα μιλώντας αληθινά για αυτά που νιώθουμε. Ας μην ξεχνάμε πως τα περισσότερα φάρμακα που μας γιατρεύουν είναι πικρά στη γεύση. Η αντιμετώπιση των δυσκολιών μας μπορεί να είναι πικρή αλλά όσο την αποφεύγουμε τόσο δημιουργούνται παράπλευρες απώλειες.
Εδώ είναι το δίλλημα: άρνηση ή αλλαγή; Η διαδικασία αυτής της απόφασης μπορεί να μην είναι διασκεδαστική, άνετη ή προβλέψιμη. Αλλά εμείς βρισκόμαστε στη μέση και πρέπει να κινηθούμε όλοι μαζί προς την ίδια (ωφέλιμη για την ανθρωπότητα και το περιβάλλον μας) κατεύθυνση.
