Τέτοιες στιγμές που ζούμε συχνά θα παρατηρήσουμε το παιδί να αναζητά από εμάς σημάδια ασφάλειας ή κινδύνου δηλαδή να προσπαθεί να καταλάβει μέσα από τους ανθρώπους που το περιτριγυρίζουν πόσο ασφαλές είναι ή πόσο πρέπει να ανησυχεί ότι κάτι θα του συμβεί.
Όταν το παιδί νιώσει απειλή, όπως το ορίζει η φύση του και ο κύκλος ασφαλείας του, θα πλησιάσει τους σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή του εκδηλώνοντας σημάδια στρες (δάκρυα, λέξεις, θυμός, κ.ά.) ή αλλιώς αντιδράσεις μάχης ή φυγής και θα αναζητήσει καθησυχασμό και ανακούφιση.
Αυτή η αντίδραση του παιδιού είναι απόλυτα φυσιολογική και υγιής καθώς με τον τρόπο αυτό προσπαθεί να μείνει συναισθηματικά ασφαλές. Οι πιθανές αντιδράσεις του όπως δυσκολία να κοιμηθεί, ανησυχία, εκνευρισμός, φόβος κλπ. δεν αποτελούν σημάδι αποδιοργάνωσης του παιδιού αλλά είναι η έκκλησή του στο να βρει την υποστήριξη που χρειάζεται. Αυτή η υποστήριξη χρειάζεται να είναι διαφορετική ανάλογα με το αν το παιδί αναζητά
α) ασφάλεια ή β) ενθάρρυνση.
Οι ενήλικες θα πρέπει να διακρίνουν τι από αυτά τα δύο έχει ανάγκη το παιδί και να το υποστηρίξουν στην ούτως ή άλλως αναπτυξιακή δουλειά που χρειάζεται να γίνει με το παιδί τους.
Τι να κάνετε λοιπόν;
Ενεργοποιήστε όλο το είναι σας, το πρόσωπό σας, τη στάση του σώματός σας, τα μάτια και τη φωνή σας για να στείλουν σημάδια ασφάλειας και βεβαιότητας με ειλικρίνεια και ενσυναίσθηση. Αν το σώμα σας μπορούσε να μιλήσει μπορεί να έλεγε:
«Βλέπω ότι αυτό είναι δύσκολο για σένα αλλά ξέρω ότι τώρα είσαι ασφαλής. Ναι ψυχή μου, θα τα καταφέρεις».
Μην μπείτε στον πειρασμό να δώσετε βεβαιότητα σε πράγματα που δεν μπορείτε να είστε σίγουροι. Είναι προτιμότερο να μιλήσετε για όσα μπορείτε να το ενημερώσετε στο παρόν με αλήθεια παρά να νιώσει ότι το γεμίσατε με ψεύτικη αισιοδοξία.
«Ξέρω ότι είναι πολύ δύσκολο να απαντήσω σε όλα όσα σκέφτεσαι και ρωτάς αλλά αυτό που είμαι σίγουρη ότι θα κάνω είναι πάντα να σε ακούω και να έχω έτοιμη την αγκαλιά μου να σε ζεστάνει όταν δεν νιώθεις καλά».
Όταν το στρες του παιδιού έρχεται ως απόκριση σε μία αληθινή απειλή (επικίνδυνη συνθήκη) η υποστήριξη πρέπει να περιλαμβάνει την προστασία των παιδιών σε όσο το δυνατόν πιο ασφαλές πλαίσιο. Η αποφυγή εικόνων και γεγονότων που αναστατώνουν το παιδί όταν έρχεται αντιμέτωπο, η παροχή υλικών για τη συναισθηματική του έκφραση όπως ανακυκλώσιμα υλικά, χρώματα, υλικά χειροτεχνίας δημιουργούν μία σχετική εσωτερική ασφάλεια.
Όταν όμως το στρες είναι απόκριση σε δυσκολίες, σε νέες ή σημαντικές καταστάσεις που αποτελούν πρόκληση για το παιδί παρά μία επικίνδυνη συνθήκη, η υποστήριξη από τον ενήλικα πρέπει να δίνει στο παιδί ενθάρρυνση και σήματα για το ότι το εμπιστευόμαστε ότι θα τα καταφέρει να το αντιμετωπίσει. Δώστε τους εμφανή σήματα για το ότι τα βλέπετε, τα πιστεύετε και εμπνεύστε τα να είναι λίγο πιο γενναία κάθε φορά – κάθε φορά μόνο λίγο παραπάνω…
Σε τέτοιες καταστάσεις τα παιδιά ρωτούν δύο πράγματα.
Το πρώτο είναι «Με βλέπεις; Καταλαβαίνεις γιατί δεν είναι εντάξει να νιώθω έτσι;»
Εδώ χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε τη δύναμη της επικύρωσης του συναισθήματος του παιδιού. Συντονιστείτε με την ενέργεια που το παιδί εκφράζει αλλά μείνετε σταθεροί και ψύχραιμοι.
«Είναι σκληρό να φεύγουν άνθρωποι από τα σπίτια τους, δεν είναι ασφαλείς και ψάχνουν κάποιο μέρος στον κόσμο να μείνουν μέχρι να μπορέσουν να επιστρέψουν».
Συντονίστε τα μη λεκτικά χαρακτηριστικά της φωνής, του προσώπου, της στάσης του σώματος και των κινήσεων με όσα του λέτε. Κάποιες φορές ίσως να μη χρειάζονται λόγια παρά μόνο να νιώσετε πως εκείνο νιώθει. Το παιδί θα νιώσει ότι το καταλαβαίνετε πως αισθάνεται και αυτό θα γεμίσει την ψυχή του.
Η δεύτερη ερώτηση που ένα παιδί μπορεί να κάνει είναι «Θα είμαι/είμαστε καλά;»
Εδώ είναι που χρειάζεται να νιώσει τη δική μας αυτοπεποίθηση να το τυλίγει «Ξέρω ότι θα τα καταφέρεις/καταφέρουμε όσο τεράστιο κι αν μοιάζει αυτό που ζούμε τώρα».
Ένα παιδί δε μπορεί να μείνει συναισθηματικά αλώβητο από τέτοιες δυσάρεστες ειδήσεις. Καθώς φροντίζουμε την ασφάλεια του παιδιού και όσο μιλάμε με όρους ανθεκτικότητας και όχι προβληματισμού τόσο πιο συναισθηματικά παρόντες μπορούμε να είμαστε. Είναι πολύ δύσκολη για κάθε ενήλικα οποιαδήποτε περίσταση δεν του επιτρέπει να έχει τον βασικό έλεγχο στη ζωή του, τον πονάει πολύ η αίσθηση της μη ασφάλειας.
Η έκφραση των συναισθημάτων ενός παιδιού ενισχύει την ανθεκτικότητά του και τη σύνδεσή του με τα ασφαλή πρόσωπα της ζωής του. Μπορεί να είναι για τους ενήλικες άλλες στιγμές δύσκολο και άλλες χαοτικό όμως έτσι καλλιεργείται η γενναιότητα. Η γενναιότητα δεν εξαρτάται από το αποτέλεσμα, αλλά είναι μία διαδικασία κατά την οποία παραμένεις με το άγχος για τόσο ώστε να νιώσεις βεβαιότητα. Πολλές φορές παιδιά και μεγάλοι θα νιώσουμε μικροί, ευάλωτοι, αβέβαιοι και εύθραυστοι. Είναι κι αυτός ένας τρόπος να δυναμώσουμε και να αντιμετωπίζουμε μαζί τις συλλογικές δοκιμασίες μέχρι να έρθει και πάλι η ειρήνη.
Ειρήνη, αλληλεγγύη και νοιάξιμο είναι τα συστατικά που κρατούν υγιή τον κόσμο μας.
